Bordetella pertussis ile meydana gelen ve bulaşıcılığı yüksek olan boğmaca, çocukluk çağı hastalığı olarak kabul edilmesine karşın tüm yaş gruplarını etkileyebilmektedir. Boğmaca aşısı doğumdan sonra 2., 4. ve 6. aylarda uygulanmaktadır. Ayrıca 18. ayda ve bazı ülkelerde 4-6 yaş arasında pekiştirme dozu yapılmaktadır. Ülkemizde ikinci pekiştirme dozu ilkokul birinci sınıfta uygulanmaya başlanmıştır. Birçok ülkede yüksek aşılanma oranlarına karşın okul çocuklarında, ergenlerde ve yetişkinlerde boğmaca görülmeye devam etmektedir (15).

Genelde iki haftadan uzun süren öksürük şikayeti ile tanınan boğmaca yenidoğanlarda ve süt çocuklarında ağır seyretmekte ve ciddi komplikasyonlara yol açabilmektedir. Anneler, babalar ve kardeşler yeni doğanlara, aşısı henüz tamamlanmamış süt çocuklarına  boğmaca bulaşının başlıca kaynaklarıdır. Süt çocuklarına boğmaca bulaşının  %32’sinden anneler, % 15’inden babalar ve %20’sinden 4-19 yaş arasındaki kardeşlerin sorumlu olduğu bildirilmektedir (3). Ülkemizde yapılan epidemiyolojik araştırmalar, boğmacaya karşı  bağışıklığın yaşla birlikte azaldığını ve okul çocuklarında, ergenlerde boğmaca vakalarının azımsanmayacak ölçüde görüldüğünü ortaya koymaktadır (1,6,8,9,13,16,17). 

Tanı metotlarının da gelişmesi ile birlikte yeni doğan ve süt çocuklarında boğmaca vakaları daha kolay teşhis edilmektedir. İstanbul’da bir çocuk enfeksiyon servisinde 2010 yılı Şubat-Temmuz ayları arasında boğmaca benzeri klinik tablo ile yatırılmış 26 hastanın 12’sinde (% 46) nazofaringeal burun aspiratında  boğmaca etkeni PCR yöntemi ile  saptanmıştır (12). Hastaların en küçüğü 40 günlük olarak bildirilmiştir. Boğmaca tanılı vakalar ile aile içinde temas eden bireylerde en az 2 hafta süren öksürük varlığı sorgulanmış ve üçünün babasında, dördünün annesinde, iki hastanın ise hem anne hem babasında, 3 hastanın da kardeşinde böyle bir öksürük öyküsü olduğu saptanmıştır. Ankara’dan bildirilen  19 günlük bir boğmaca vakası, yenidoğan yoğun bakım birimine yatırılmış ve enfeksiyonun kaynağı ise bebeğin annesi olarak belirlenmiştir (2). Ülkemizden yayınlanan araştırmaların sonuçları boğmacaya yakalanan ergen ve yetişkinlerin, hastalığı henüz aşılanmamış bebeklere bulaştırabildiklerini göstermektedir.

 “Koza stratejisi” olarak adlandırılan ve bebekleri korumak için bebekle teması olan kişilerin (anne-baba-kardeş, bakıcı ve sağlık çalışanları gibi) aşılanması yaklaşımı birçok bilimsel  kuruluş tarafından önerilmektedir ( 7,10,11). Bu amaçla yenidoğanların ve henüz aşılanması tamamlanmamış süt çocuklarının çevresindekilere Tdap (Tetanoz erişkin tip difteri ve erişkin tip aselüler boğmaca)  ya da  Tdap –IPV(Tetanoz, erişkin tip difteri, erişkin tip aselüler boğmaca ve inaktive polio) aşısının uygulanması önerilmektedir (5, 14). Bu aşının özellikle bebek doğmadan önce bebekle temas edecek bireylere uygulanması daha da olumlu sonuçlar doğurmaktadır (4).
Çocuk sağlığı izlemini ve aşısını yapan uzmanlar tarafından ailenin diğer bireyleri için yapılan aşılama  önerileri daha kolay benimsenmektedir. Koruyucu çocuk sağlığı alanında  eğitim veren bir kuruluş olan Sosyal Pediatri Derneği olarak çocuk sağlığı izlemlerinde henüz aşılanması tamamlanmamış bebeğin çevresindekilerin eksik aşılarının tamamlanmasına ve koza stratejisinin uygulanmasına  önem verilmesi gerektiğini, bu alanda uygulamaya yönelik araştırmaların yürütülmesinin önemli olduğunu belirtiriz.

Kaynaklar

1. Aksakal FN, Coplu N, Ceyhan MN et al. High incidence of Pertussis among schoolchildren with prolonged cough in Turkey. Tohoku J Exp Med. 2007;211(4):353-8.
2. Armangil D et al. Maternal pertussis is hazardous for a newborn: a case report. The Turkish Journal of Pediatrics 2010; 52: 206-210.
3. Bisgard KM, Pascual FB, Ehresmann KR, et al. Infant pertussis: Who was the source? Pediatr Infect Dis J. 2004;23:985-989.
4. Castagnini LA, Healy CM, Rench MA, Wootton SH, Munoz FM, Baker CJ.  Impact of Maternal Postpartum Tetanus and Diphtheria Toxoids and Acellular Pertussis Immunization on Infant Pertussis Infection Clin Infect Dis.2012;54(1):78-84.
5. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Updated recommendations for use of tetanus toxoid, reduced diphtheria toxoid and acellular pertussis (Tdap) vaccine from the Advisory Committee on Immunization Practices, 2010. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2010;60(1):13-5.
6. Cevik M, Beyazova U, Aral AL, Duyan Camurdan A, Ozkan S, Sahin F, Aybay C. Seroprevalence of IgG antibodies against Bordetella pertussis in healthy individuals aged 4-24 years in Turkey. Clin Microbiol Infect. 2008;14:388-90
7. Coudeville L, Van Rie A, Getsios D, Caro JJ, Cre´pey P, et al. Adult Vaccination Strategies for the Control of Pertussis in the United States: An Economic Evaluation Including the Dynamic Population Effects. PLoS ONE 2009;4(7): e6284. doi:10.1371/journal.pone.0006284
8. Dilli D, Bostancı İ, Dallar Y.  et al. Recent findings on pertussis epidemiology in Turkey. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2008; 27:335–341.
9. Esen B, Coplu N, Kurtoğlu D. et al. Prevalence of High Antibody Titers of Pertussis in Turkey: Reflection of Circulating Microorganism and a Threat to Infants. Journal of Clinical Laboratory Analysis. 2007;21:154–61.
10. Forsyth KD, Wirsing von Konig CH, Tan T, et al. Prevention of pertussis: recommendations derived from the second Global Pertussis Initiative roundtable meeting. Vaccine. 2007;25(14):2634-42.
11. Guiso N, Liese J, Plotkin S. The Global Pertussis Initiative: meeting report from the fourth regional roundtable meeting, France, April 14-15, 2010. Hum Vaccin. 2011;7(4):481-8
12. Hançerli Törün S, Çalışkan BB, Salman N. et al. Kliniğimizde 2010 Kış-Sonbahar-Yaz döneminde yatırılarak İzlenmiş boğmaca vakalarının sunumu. Çocuk Dergisi. 2010;10(3):133-8.
13. Kurtoğlu D, Gözalan A, Çöplü N et al. Seçilmiş üç ilde boğmaca seroprevalansı ve aşılanma durumu. Mikrobiyol Bul 2008; 42: 389-98.
14. Murphy TV et al. Prevention of pertussis, tetanus, and diphtheria among pregnant and postpartum women and their infants recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR Recomm Rep.2008;57(RR-4):1-51
15. Pebody RG et al. The seroepidemiology of Bordetella pertussis infection in Western Europe Epidemiol. Infect. 2005;133:159–171.
16. Vatansever Ü, Çoplu N, Oner N, et al. Seroprevalance of Bordetella pertussis antibodies among healthy adolescent girls in Edirne Swiss Med Wkly 2005;1 35:531–536
17. Yıldırım İ, Ceyhan M, Kalaycı O et al. Frequency of pertussis in children with prolonged cough. Scandinavian Journal of Infectious Diseases, 2008; 40: 314-9.